Hoe verder te duiken in de muziek die de wereld rijk werd met de opkomst van technologieën als de drumcomputer en synthesizer? We wisten al dat deze een overweldigende impact hebben gehad op wat er van muziek mag worden verwacht. Het drumstel met zijn menselijke toets werd vervangen door machinale, repetitieve afwisselingen van kickdrum en snare in de house en het gitaargeluid kreeg concurrentie van de snerpende doch aangename tonen van het nog ongehoorde acid genre. De muziek ondervond een volledige gedaanteverandering en dansvloeren zagen er vanaf toen nooit meer hetzelfde uit. Het kan natuurlijk niet anders dan dat dit ook invloed had op de functie van muziek binnen de maatschappij. Punk leek altijd dicht op de politiek te blijven staan; het was de spreekbuis voor de woede van nieuwe generaties. Rock leende zich – zoals de geschiedenis aantoont – perfect voor van die prachtige benefietconcerten. Queen, U2 en Sting hebben hier allemaal hun steentje aan bijgedragen. Wat veranderde er aan de verhouding tussen muziek en politiek toen het menselijk element daarbinnen steeds meer naar de achtergrond verdween?
Lars: Samen met de andere genres van die tijd was bijvoorbeeld punk erg politiek geëngageerd. Als ik kijk naar de muziek die ik zelf luister en de festivals waar ik heen ga, zie ik minder van dat engagement terug. Wat is er veranderd volgens jou?
''...ik denk dat deze genres eerder escapistisch zijn. Ze bieden mensen de mogelijkheid om hun verantwoordelijkheden even te vergeten.''
Kees: Dat is een interessante vraag die ook vaak door mijn hoofd rondspookt. Ik denk dat de nieuwe verhouding tussen muziek en politiek onder andere te maken heeft met de economische hoogconjunctuur van de jaren 90. Toen nam de welvaart in het Westen enorm toe. Het leven van mensen werd steeds rustiger en makkelijker. Er waren nauwelijks negatieve consequenties, noch sociale repercussies aan het lijden van een gemakzuchtig leven. Daar kwam pas een kentering in na de gebeurtenissen van 9/11. De wereld moest zich opeens herschikken. Toen een er einde kwam aan de Koude Oorlog ontstonden nieuwe verhoudingen waar we vandaag de dag pas van zien waar ze toe leiden. Daarbij gaf het barsten van de huizenbubbel van 2008 nog een laatste schop na. De oorlog van nu tussen Rusland en Oekraïne hangt naar mijn idee samen met al deze ontwikkelingen. Het gekke vind ik nog steeds dat de huidige jongere generatie, in tegenstelling tot die van de jaren 70-80, niet meer zo makkelijk op de barricades springt. Toen het ging over de scheiding van kerk en staat of de ontwikkeling van de atoombom, vonden wij het als jongeren noodzakelijk dat we ons lieten zien en horen. Nu echter staat de wereld in lichterlaaie maar wordt dat niet gespiegeld in de sentimenten van onze jeugd.
Lars: En vooral ook omdat dit sentiment niet terug te horen is in nou precies de genres die jij benoemde als opvolgers van de punk en rock. Toch…?
Kees: En dan heb je het over de techno, house, acid en drum&bass van de jaren 80-90. Ik vermoed dat deze genres altijd als vrijblijvender aanvoelden, precies omdat het geen muziek met tekst is. Het is een puur instrumentaal verhaal dat exclusief bedoeld is om op te dansen. Naar mijn weten zijn er niet zo veel voorbeelden van bands of artiesten die elektronische muziek maken en daar ook een krachtig politiek statement aan koppelen. Nee, ik denk dat deze genres eerder escapistisch zijn. Ze bieden mensen de mogelijkheid om hun verantwoordelijkheden even te vergeten. Misschien dat dit escapisme wel des te meer wordt aangemoedigd door een wereld die toenemend onrechtvaardig is. De problemen van de mensheid zijn zo overweldigend aan het worden dat de jeugd de moed laat varen en voorkeur geeft aan het vergeten. Tegelijkertijd kent deze jongerencultuur ook gewoon minder zorgen en kan het zich permitteren hedonistisch te leven. Er lijken voor hen geen urgente problemen te zijn om te bestrijden omdat ze deze niet écht voelen; het zijn ver van-hun-bed-shows: denk aan de armoede of onrust in derdewereldlanden, of problemen met een abstracte impact die maar moeilijk gevoeld wordt, zoals klimaatverandering.
''Ethic, Genetic, Pathetic was een installatie die verwijst naar precies deze ontwikkelingen in de Verenigde Staten: het toenemende politiegeweld en de aanzwelling van agressieve culturele uitingen, zoals je ziet in alle videospellen die toen werden uitgebracht. Ook de Westerse soldaat, het winstgevende kapitalistische bedrijf en de masculiene man die nooit huilde. Ze werden allemaal verheerlijkt door deze cultuur.''
Lars: Ik ben het niet helemaal met je eens want ik proef nog steeds veel activisme onder mijn generatiegenoten. Ik vind vooral interessant dat activisme nu veel minder is verwikkeld met muziek. Bewegingen als Extinction Rebellion en Black Lives Matter zijn vaak genoeg in het nieuws geweest voor de problemen van nu; de problemen van ons. Discriminatie, racisme, seksisme en klimaatverandering zijn bij de huidige jeugd het gesprek van de dag, maar die onderwerpen komen niet terug in de nummers die ik luister. Waarschijnlijk is dit omdat ik voornamelijk naar elektronische muziek luister. Ook valt me op dat de activistische evenementen die er zijn niet meer do-it-yourself zijn, maar juist worden gesteund door grote kapitalistische instanties die veel geld verdienen aan activisme. Terwijl iets als punk veel meer vanuit de marges bewoog en zich nooit met zulke bedrijven zou mengen.
Kees: wat je nu zegt doet me denken aan de nieuwe muziekstroming die aan het einde van jaren 80 de kop op kwam steken: de hiphop en rap. In 1984 was ik in de Verenigde Staten en zag ik voor het eerst de Afro-Amerikaanse jeugd op straat staan met hun gettoblasters en stoere dansmoves, waar veel krachtige statements bij hoorden. Dit zag je toen al heel sterk bij één van de meest klassieke hiphop groepen van de eindjaren 80: Public Enemy. Hun agressieve muziek met een in-your-face houding waar de luisteraar niet omheen kan heeft mij ook sterk beïnvloed. Ik heb het hier toevallig liggen [Kees grijpt naar een afbeelding met de Confederate vlag en een rapper met een gigantische gouden ketting]. Ethic, Genetic, Pathetic was een installatie die verwijst naar precies deze ontwikkelingen in de Verenigde Staten: het toenemende politiegeweld en de aanzwelling van agressieve culturele uitingen, zoals je ziet in alle videospellen die toen werden uitgebracht. Ook de Westerse soldaat, het winstgevende kapitalistische bedrijf en de masculiene man die nooit huilde. Ze werden allemaal verheerlijkt door deze cultuur. Mijn installatie bevroeg deze ontwikkelingen op de luidruchtige manier waaraan ik een nieuw voorbeeld nam. Ethic, Genetic, Pathetic is geëxposeerd in Dresden aan het einde van de jaren 90 en beschrijft de evolutie van de mens die zich naar mijn mening pathetisch ontwikkeld heeft. Aangezien we wederom aan de rand van een derde wereldoorlog staan wordt dat voor de zoveelste keer bevestigd naar mijn mening. Het werk was weer één grote muur aan lawaai en de Dresdener Zeitung schreef daarom tot mijn genoegen: ‘’Trommelfell Attacken in Kunsthaus Raskolnikov’’. Misschien is het wel het lawaai dat ik het meest mis. De jeugd van nu komt me te stil over tegenover een tijd die luidruchtige opschudding nodig heeft.
Dat was alweer deel twee van deze diepe duik in de muziek. Hoe diep is een diepe duik in de muziek zonder een derde deel ? Niet diep genoeg naar mijn mening. Dus verwacht nog meer over muziek en politiek in de volgende uitgave.